Karta Polaka to dokument potwierdzający przynależność do Narodu Polskiego. Dokument wydany może zostać osobie, która w dniu złożenia wniosku posiada obywatelstwo jednego z określonych w ustawie państw oraz spełnia dane warunki.

Pierwotna ustawa o Karcie Polaka obejmowała jedynie rodaków mieszkających na dawnych Kresach RP. Po kilku latach okazało się, że funkcjonuje prawidłowo, dlatego rozszerzenie zaczęło obejmować kolejne kraje. Decyzja rządu wystosowała odpowiednią nowele ustawy, która wprowadziła rozszerzenie dostępu do posiadania Karty Polaka.

Obecnie, aby osoba mogła otrzymać pozwolenie spełnić musi łącznie trzy warunki: wykazać swój związek z polskością poprzez podstawową znajomość języka polskiego oraz polskich tradycji, złożyć pisemną deklarację przynależności do narodu polskiego oraz wykazać, że co najmniej jedno z rodziców lub dziadków było narodowości polskiej lub posiadało obywatelstwo polskie. Specjalnym przypadkiem jest trzeci punkt, ponieważ w przypadku braku połączenia z krewnym, który związany jest z Polską, to wnioskodawca może spełnić ten warunek poprzez aktywne zaangażowane w działalność na rzecz języka i kultury polskiej przez okres co najmniej ostatnich 3 lat.

Dokumentami i dowodami potwierdzającymi wyżej wskazane okoliczności mogą być nie tylko akty chrztu, ale także świadectwa szkolne, zaświadczenia organizacji polonijnej, prawomocne decyzje o polskim pochodzeniu oraz inne deklaracje potwierdzające np. odbycie służby wojskowej lub zagraniczne dowody tożsamości zawierające informacje na temat polskiej narodowości.

Przyznanie Karty Polaka nie oznacza nabycia polskiego obywatelstwa ani stwierdzenia polskiego pochodzenia. Pomimo otrzymania pozwolenia, wciąż pozostaje obywatelem swojego kraju pochodzenia. Cudzoziemcowi może zostać natomiast udzielone zezwolenie na pobyt, jeżeli zamierza się osiedlić na stałe na terenach Rzeczypospolitej Polskiej.

Uprawnienia, jakie przysługują posiadaczowi Karty to m.in. zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, możliwość podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach, jak obywatele polscy, dostęp do studiów oraz innych form kształcenia, a także uczestniczenia w badaniach naukowych i pracach rozwojowych, możliwość korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w stanach nagłych, chyba że umowa międzynarodowa przewiduje zasady bardziej korzystne, ulgi 37% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego na podstawie biletów jednorazowych, a także bezpłatny wstęp do muzeów państwowych.

Organem, który odpowiada za rozpatrywanie i odwołania od decyzji dotyczących Karty Polaka jest Rada do Spraw Polaków na Wschodzie. Jednostka ma także możliwość wznowienia postępowania, uchylenia oraz stwierdzenia nieważności wydanych przez siebie decyzji. Karta Polaka dla cudzoziemców przyznana zostaje w drodze decyzji administracyjnej, na pisemny wniosek osoby ubiegającej się o jej wydanie lub jej przedstawiciela ustawowego. Wniosek zawierać powinien podstawowe dane wnioskodawcy oraz kopię ważnego dokumentu potwierdzającego tożsamość.